Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Ege Bölgesinde Yetişen Zeytin Çeşitleri;
Bölgede uzun bir geçmişe sahip olan zeytincilik, bölge içinde önemli bir tarım kolu olup halkın ağırlıklı geçim kaynağını oluşturmaktadır.
Ege Bölgesi 63 milyon civarında ağaç varlığı ile büyük bir zeytincilik potansiyeline sahip bulunmakta ve ülkenin toplam ağaç varlığının %67,7’sini oluşturmaktadır.
Ege Bölgesinin En Önemli Zeytin Çeşitleri
Balıkesir körfez yöresinde “Ayvalık”, İzmir, Aydın ve Muğla illerinin yer aldığı Güney Ege Bölgesinde ‘Memecik’ zeytin çeşididir.
Marmara bölgesi çeşidi olan Gemlik Zeytini de bölgede yaygınlaşmaya başlamıştır.
Marmara Bölgesinde Yetişen Zeytin Çeşitleri;
Bölgede zeytinciliğin geçmişi çok eskilere uzanmaktadır. Özellikle Mudanya Zeytini, Gemlik Zeytini ve İznik Zeytini gibi yörelerde mono kültür şekilde tarım yapılarak orada yaşayan insanların %90’ının geçim kaynağını oluşturmaktadır.
Armara Bölgesinin En Önemli Çeşitleri;
Gemlik çeşididir, diğer çeşitleri; Edincik su, Beyaz yağlık, Çelebi zeytini (İznik), Çizmelik zeytin (Tekirdağ), Erdek yağlık zeytin, Eşek zeytini (Tekirdağ), Samanlı, Şam, Karamürsel su, Siyah salamuralıktır.
Akdeniz Bölgesisinde Yetişen Zeytin Çeşitleri;
Zeytin bu bölgede diğer kültür bitkileri ile rekabet halindedir. Bölgenin mahalli çeşitleri yanında Ege ve Marmara bölgesinin çeşitleride yayılım göstermektedir.
Akdeniz Bölgesisinin En Önemli Çeşitleri;
Büyük Topak Ulak, Çelebi (Silifke), Elmacık, Halhalı (Hatay), Karamani, Sarı Habeşi, Sarıulak, Saurani, Sayfi ve Küçük Topakulak’tır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Yetişen Zeytin Çeşitleri;
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin En Önemli Çeşitleri;
Kilis Yağlık, Nizip Yağlık Zeytin, Halhalı Zeytin(Derik), Eğriburun Zeytini (Nizip), Kan Çelebi gibi çeşitlerdir.
Güneydoğu Anadolu Bölgesisinin Diğer Çeşitleri;
Belluti, Eğriburun (Tatayn), Halhalı, Çelebi, Hamza Çelebi, Hırhalı Çelebi, Hursuki, İri Yuvarlak, Kalem bezi, Mavi, Melkabazı, Tespih Çelebi, Yağ Çelebi, Yağlık Çelebi, Yağlık Sarı Zeytin, Yuvarlak Çelebi, Yuvarlak Halhalı, Yün Çelebi Zoncuk’tur.
Türkiye, dünyadaki zeytin üreten ülkeler arasında ağaç yoğunluğu bakımından 5. sırada, üretim açısından ise 4. sırada yer almaktadır. Zeytin piyasasında sayılı ülkeler arasına girmiş olan ülkemizde farklı bölgelerde değişik türlerde zeytin yetiştirilmektedir.
Kahvaltıların vazgeçilmezi, mucizevi ve şifa kaynağı zeytinin ülkemizde 50'nin üzerinde türü bulunmaktadır. Türkiye bir zeytin ülkesi. Akdeniz ikliminin en belirgin meyvelerinden birisi olan zeytinin ülkemizde 50'nin üzerinde çeşidi (Sinonimlerle birlikte) bulunmaktadır
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Gemlik Zeytini;
Gemlik Bursa, Tekirdağ, Kocaeli, Bilecik, Kastamonu, Zonguldak, Sinop, Samsun, Trabzon, Balıkesir, İzmir, Manisa, Aydın, İçel, Adana, Antalya, Adıyaman ilerini içine alan çok geniş bir coğrafyada yetiştirilir.
Marmara Bölgesi’ndeki ağaç varlığının %80’ini, toplam ağaç sayısının %11’ini oluşturur. Sayı bakımından Memecik ve Ayvalık çeşitlerinden sonra 3. sırada yer alır. Orta kuvvette gelişir. Meyve orta iriliktedir. İyi bakım şartlarında düzenli ürün verir. Verimlidir, kısmen kendine verimlidir. Soğuğa karşı kısmen dayanıklıdır. Çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Edremit - Ayvalık Zeytini;
Çanakkale, Ege Bölgesi Körfez yöresi, İzmir, İçel, Antalya, Adana, Kahramanmaraş ve Mardin’e kadar uzanmaktadır. Toplam ağaç sayısının %19’unu, Ege Bölgesinin %25,3’ünü oluşturur. Yağı kimyasal ve duyusal özellikleri yönünden birinci sırada yer alır. Bölgesinde yağlık olarak değerlendirilir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyve orta büyüklükte, orta derecede periyodisite gösterir. Mekanik hasada uygun yapıya sahip, verimi iyi, kendine verimli, soğuğa kısmen dayanıklıdır. Çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Memecik Zeytini;
Muğla İzmir, Aydın, Manisa, Denizli, Muğla, Antalya, Sinop, Kahramanmaraş, Kastamonu’ya kadar geniş bir coğrafyada yetişir.
Ege Bölgesi ağaç varlığının %50’sinden fazlasını, toplam ağaç varlığımızın %45,5’ini oluşturur. Yağlık ve yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Kalite yönünden Ayvalık çeşidinden sonra gelir. İspanyol usulü yeşil zeytine işlenir. Çekirdeklerin çimlenme oranı yüksektir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyveleri iridir. Genelde şiddetli periyodisite gösterir, verimli, kısmen kendine verimli, soğuğa ve kurağa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Çakır Zeytini;
İzmir ve civarı.yağlık bir çeşittir. Yağı kimyasal ve duyusal özellikleri yönünden Ayvalık, Memecik, Memeli ve Erkence’den sonra 5. sıradadır. Yeşil sofralık olarak da değerlendirilebilir. Çok kuvvetli gelişir. Meyve orta büyüklükte, şiddetli periyodisite gösterir. Meyvenin tutunması kuvvetli olduğundan hasadı zordur. Erken meyveye yatar, verimlidir, kısmen kendine verimlidir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Çelebi Zeytini;
İznik, Bursa’nın Gemlik, İznik, Orhangazi, Kocaeli’nin Merkez, Gölcük ve Bilecik’in Merkez, Osmaneli, Gölpınarı ilçelerinde yetişir. 400.000 civarında ağaç sayısı ile Marmara Bölgesi’nin %5’ini oluşturur. Yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Orta kuvvette gelişir. Meyve çok iri, kısmen periyodisite gösterir. Orta düzeyde verimlidir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Çekişte Zeytini;
Ödemiş, İzmir’in Kiraz, Torbalı ve Ödemiş ilçeleri, Aydın’ın Nazilli, Sultanhisar ve Yenipazar ilçeleri. 1,3 milyon ağaç sayısı ile toplamın %1,5’ini oluşturur. Genelde yetiştirildiği yerlerde yeşil kırma zeytin olarak değerlendirilir. Çok kuvvetli gelişir. Meyve iri, iyi bakım şartlarında düzenli ürün verebilir. Verimli, soğuğa karşı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Çilli Zeytini;
Kemalpaşa, İzmir’in Bornova, Kemalpaşa, Manisa’nın Turgutlu ilçelerinde yetişir. Toplam ağaç sayısı 70.000 adettir. Çoğaltma sorunu var. Küçük çekirdekli ve etli olan meyveleri yeşil sofralık olarak değerlendirmeye uygundur. Çok kuvvetli gelişir. Meyve iri, periyodisite gösterir. Verimi iyi hasatta meyve kolay berelenebilir. Kısmen kendine verimlidir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Domat Zeytini;
Manisa’nın Akhisar, Turgutlu, Saruhanlı, İzmir’in Merkez, Kemalpaşa, Selçuk, Aydın’ın Merkez, Söke, Karacasu, Kuyucuk ilçelerinde yetişir. Toplam ağaç sayısının %1,4’nü oluşturur. Yeşil sofralık özellikle dolgu zeytini olarak değerlendirilir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyve iri, iyi bakım koşullarında düzenli ürün verir. Verimli, erken meyveye yatar. Geç sulamalarda soğuğa karşı duyarlıdır. Aşı ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Edincik Su Zeytini;
Edincik, Balıkesir’in Bandırma, Edincik ve Erdek ilçeleri. Toplam ağaç sayısı 30.000 adettir. Siyah sofralık olarak değerlendirilir. Su oranı yüksek yağ oranı düşüktür. Orta kuvvette gelişir. Meyve iri, periyodisite gösterir. Verimi orta düzeydedir. Hasatta meyve kolay berelenebilir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Eğriburun Zeytini;
Gaziantep’in Nizip, Hatay’ın İskenderun, Şanlıurfa’nın Halfeti ilçelerinde yetişir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ağaç sayısı 300.000 adettir. Siyah ve yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Orta kuvvette gelişir. Meyve küçük, periyodisite gösterir. Oldukça verimlidir. -7 derecede dallar zarar görür. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Halhalı Zeytini;
Mardin, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş civarında yetişir. Coğrafi dağılım alanı içinde 2 milyon civarında ağaç bulunmaktadır. Yeşil kırma zeytin olarak bölgede tüketilmekte, geri kalanı komşu Arap ülkelerine ihraç edilmektedir. Siyah sofralık veya yağlık olarak da değerlendirilmektedir. Orta kuvvette gelişir, meyveleri orta iriliktedir. Verimi orta düzeydedir. Kuvvetli periyodisite gösterir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden İzmir Sofralık Zeytini;
İzmir civarında yetişir. Yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Orta kuvvette gelişir, Meyveleri çok iridir. Çok şiddetli periyodisite gösterir. Verimi düşüktür, Kendine kısırdır. Hasatta meyve kolay berelenebilir. Çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Kalembezi Zeytini;
Gaziantep’in Nizip ilçesi ve Kilis'te yetişir. İrili ufaklı ve yağ bakımından zengin meyveleri ile yağlık olarak değerlendirilir. İklime bağlı olarak hurma oluşturabilir. İri meyveleri siyah sofralık olarak değerlendirilir. Orta kuvvette gelişir. Meyveleri çok küçüktür. Periyodisite gösterir. Verimli, soğuğa hassas, aşırı kuraklıkta meyve kalitesi düşer. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Kan Çelebi Zeytini;
Gaziantep civarında yetişir. Olgun meyve ve meyve özsuyu pembe-kırmızı renktedir. Pembe olum döneminde çizme pembe zeytin olarak işlenebilir. Yeşil sofralık olarak değerlendirilir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyveleri çok iridir. Periyodisite gösterir. Verimi iyi, soğuğa duyarlıdır. Çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Karamürsel Su Zeytini;
Karamürsel, Kocaeli’nin Karamürsel, Gebze, Gölcük ilçeleri ve Bursa civarında yetişir. Toplam ağaç sayısı 200.000 adettir. Çok az oleaeuropein içerdiğinden işleme sırasında kolayca tatlanır. Yağ oranı düşüktür. Kalamata zeytini adı altında siyah sofralık olarak işlenir. Orta kuvvette gelişir. Meyveleri çok iridir. Periyodisite gösterir. Verimi iyi, soğuğa duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Kilis Yağlık Zeytini;
Kilis, Gaziantep’in Merkez ve Oğuzeli, Şanlıurfa’nın Merkez, Kahramanmaraş’ın Türkoğlu, Mardin’in Cizre ilçelerinde yetişir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin ağaç sayısının %52’sini, toplam ağaç varlığımızın %2,8’ini oluşturur. Meyveleri yüksek oranda yağ içerir. Yağ kalitesi yüksektir. Salkım şeklinde ve mercimek iriliğinde meyve oluşur. Hasadı zordur. Orta düzeyde gelişir. Meyveleri çok küçüktür. Verimi iyidir. Mutlak periyodisite gösterir. Soğuğa karşı duyarlı değildir. Çelikle ve yumru ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Kiraz Zeytini;
Akhisar’ın Yayaköy kasabası, Manisa civarında yetişir. Meyve sapı uzun olduğundan hasadı zordur. Olgun meyveleri kiraza benzer. Siyah sofralık olarak değerlendirilir. Kuvvetli gelişir. Meyveleri iridir. Şiddetli periyodisite gösterir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Çelikle ve aşıyla çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Manzanilla Zeytini;
İspanya’nın Cordoba şehri, İspanya’nın Endülüs Bölgesi, Amerika, İsrail ve Avustralya'da yetişir. Ülkemize 1974 yılında getirilmiştir. Toplam ağaç sayısı 160.000 adettir. Sofralık olarak değerlendirilir. İspanyol usulü yeşil sofralığa uygundur.Orta kuvvette gelişir ve meyveleri orta iriliktedir. İyi bakım koşullarında düzenli ürün verir. Verimi iyi, kendi kendine yeterli tozlanır. Soğuğa duyarlıdır. Çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Memeli Zeytini;
Menemen, İzmir’in Menemen, Kemalpaşa, Manisa’nın Turgutlu ilçelerinde yetişir. 80.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Sofralık ve yağlık olarak değerlendirilir. Kalite yönünden Memecik çeşidinden sonra gelir. Kırma zeytin veya İspanyol usulü işlemeye uygundur. İyi gelişir. Meyveleri iridir. Periyodisite gösterir, verimi iyidir. Kısmen kendine verimlidir. Sulanan koşullarda soğuğa karşı duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Nizip Yağlık Zeytini;
Gaziantep’in Nizip, Kahramanmaraş’ın Merkez, Mardin’in Cizre ilçelerinde yetişir. Güneydoğu Bölgesi ağaç varlığının %38’ini, toplam ağaç varlığımızın %2’ini oluşturur. Yağ bakımından oldukça zengindir. Kalite yönünden Kilis yağlık ve Halhalı’dan sonra gelir. Siyah sofralık olarak da değerlendirilir. Hurma oluşumu görülebilir. Orta kuvvette gelişir, meyveleri irili ufaklıdır ve genelde küçüktür. Periyodisite gösterir. Verimi iyidir. Sıcağa ve kurağa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Sarı Haşebi;
Altınözü, Hatay civarında yetişir. 600.000 civarında ağaç sayısı bulunur. Akdeniz Bölgesi ağaç varlığının %7,5’ini, toplam ağaç varlığımızın %0.7’sini oluşturur. Yağlık ve siyah sofralık olarak değerlendirilir. Hurma oluşumu görülür. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir, meyveleri küçüktür, verimi düşüktür. Şiddetli periyodisite gösterir. Soğuğa duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Sarı Ulak;
İçel’in Merkez, Erdemli, Gülnar, Adana’nın Seyhan, Kozan, Yumurtalık ilçelerinde yetişir. 500.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Akdeniz Bölgesi ağaç varlığının %6’sını, toplam ağaç varlığımızın %0,6’sını oluşturur. Siyah ve yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Kuvvetli gelişir, meyveleri orta iriliktedir. Periyodisite gösterir. Verimi orta düzeydedir. Soğuğa duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Saurani (Savrani) Zeytini;
Altınözü, Hatay civarında yetişir. 500.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Toplam ağaç varlığımızın %0,6’sını oluşturmaktadır. Yağ bakımından zengindir ve yağlık olarak değerlendirilir. Siyah ve yeşil sofralık olarak da değerlendirilir. Orta kuvvette gelişir. Meyveleri küçüktür, periyodisite gösterir. Verimlidir. Soğuğa duyarlıdır. Aşı ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Tavşan Yüreği;
Fethiye, Muğla’nın Fethiye, Antalya’nın Akseki ilçeleri, Karaman civarında yetişir. 30.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Özellikle Antalya’da yeşil sofralık, Muğla’da siyah sofralık olarak değerlendirilir. Yağ içeriği düşüktür. Kuvvetli gelişir. Meyveleri çok iridir. Genellikle düzenli ürün verir. Verimi orta düzeydedir. Hasatta meyve kolay berelenebilir. Aşı ile çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Uslu Zeytini;
Manisa’nın Akhisar, Turgutlu, İzmir’in Kemalpaşa, Selçuk, Muğla’nın Merkez, Yatağan ilçelerinde yetişir. 900.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Toplam ağaç varlığımızın %1’ini oluşturur. Meyvelerin tam olgunluktaki parlak koyu siyah rengi ve tadı nedeniyle siyah sofralık olarak tercih edilmektedir. Sulanan koşullarda çok kuvvetli gelişir. Meyveleri orta iriliktedir. İyi bakım şartlarında düzenli ürün verir. Verimi orta düzeydedir. Soğuğa hassastır. Hasatta meyve kolay berelenebilir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Yağ çelebi;
Gaziantep’in Nizip ilçesi, Kilis civarında yetişir. Yağlık olarak değerlendirilir. Hasat önü meyve dökümü görülür. Orta kuvvette gelişir. Meyveleri iridir. Periyodisite gösterir. Verimi iyidir. Soğuğa duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Türkiyede Bulunan Zeytin Çeşitlerinden Artvin Butko Zeytini;
Karadeniz Bölgesinde mikroiklim ortamında yetişir. Akdeniz iklimi dışında nadir yetişen bir meyve olduğu için Butko yöresel olarak ilgi görür. Çamış, sele ve salamura zeytin olarak adlandırılan çeşitlerin yanında kavrulmuş olarak da tüketilir. Orta kuvvette yetişir. Meyve iri ve periyodisite gösterir.