Tropikal Meyve Türleri...
Ülkemizde tropik meyvelerin, sadece Akdeniz Bölgesi'nin bazı mikroklima özelliği gösteren lokasyonlarda yetiştirilme şansı bulunmaktadır. Bu lokasyonlara ağırlıklı olarak Antalya ve Mersin'in ilçelerinde rastlanmakla birlikte, Adana ve Hatay'ın bazı ilçelerin de dahil edebiliriz Bulunduğumuz ekolojik koşullar itibari ile ülkemizde, ıılırnan ve subtropilc meyve türleri ağırlıklı yetiştirilmektedir.
Bununla birlikte ticari anlamda yetiştiriciliği yapılan tropik meyve türleri sınırlı olup, buna muz ve avokado örnek olarak gösterilebilir. Diğer bir tür olan papaya ile ilgili olarak yürütülen çalışmalarda da örtü altı yetiştiriciliğinde başarılı sonuçlar alınmış ve henüz ticari olmamakla birlikte örtüaltı yanında açıkta yetiştiriciliği ile ilgili de gelişmeler pozitif yönde devam etmektedir.
Yukarıda söz konusu türler dışında, ülkemiz ile benzer ya da yakın ekolojik koşullara sahip ülkelerde yaptığımız survey çalışmalarında guava, litchi, longan, mango,
passiflora tohumu ve pitaya türlerinin yetiştirilme şansının olabileceği belirlenmiştir. Bu düşünceden yola çıkarak, ülkemizde tropik meyve türlerinin adaptasyonu üzerinde bilimsel anlamda bir proje çahşması başlatılmıştır.
Bu projenin başlatılması fikri ilk olarak 2012 yılında Antalya Valisi Sayın Dr. Ahmet ALTIPARMAK tarafından önerilmiştir. Bu öneri doğrultusunda, Antalya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü (BATEM) ve Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü'nden yetkili kişilerini bir araya getirerek ilk aktif çalışmayı başlatmıştır.
Tropik meyvelerin birçoğunun Avrupa'da yetiştirilme şansı bulunmamaktadır. Bu nedenle, bu meyve türleri Avrupa'da olduğu gibi ülkemizde de üretiminin ağırlıklı olarak yapıldığı ülkelerden ithal edilmektedir. Ancak bazı türlerin çabuk bozulması ve taşıma masrafların yüksek olması nedeni ile sınırlı sayıda (muz, mango, Hindistan cevizi, ananas vb.) tropik meyve türünü ülkemizde süpermarketlerde görmekteyiz.
Anılan bu projede, ülkemizde yetiştirime şansı olabileceği düşünülen bazı tropik meyve türlerinin adaptasyonunun belirlemesi hedeflenmiştir. Projenin bu aşamadan sonra ise yetiştiricilik ve pazarlama açısından ön plana çıkan türlerin, ülkemizde yaygınlaşmasına katkı sağlanılması düşünülmektedir.
Bu projeyi maddi olarak destekleyen Antalya Valiliği ile proje fikrinin oluşmasını sağlayan Sayın Dr. Ahmet ALTIPARMAK ve araştırmacı kuruluşları bir araya getiren dönem Antalya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Sayın Bedirullah ERÇIN 'e teşekkürlerimizi bir borç biliriz. Projede, türlerin seçimleri için gerekli arazi teminini sağlayan ve proje süresince her konuda yardımlarını esirgemeyen üreticilerimiz, Dr. Abit KAYA (Macar/Gazipaşa), Yaşar DAĞTEKİN (Yakacık/Gazipaşa) ve Cengiz ERSOY (Türkler/Alanya)'a katkıları için teşekkür ederiz.
Projenin desteklenmesinden sonra yürütülmesi aşamasında her türlü desteği sağlayan Antalya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile her iki kuruluş yetkililerine şükranlarımızı iletir, proje sonuçlarının bölgemiz ve dolayısıyla ülkemiz çiftçilerin ve ayrıca bilim camiasına yararlı olmasını temenni ederiz.
Ülkemizin tropik meyve ihtiyacının, muz ve avokado dışında tamamına yakın kısmı ithalatla karşılanmakta dır. Ağırlık olarak ithal edilen türler arasında ise muz, ananas, hindistan cevizi, avokado ve mango gelmektedir. Diğer tropik türlerin ise yola dayanımlarının sınırlı olması ya da tanınırlığının ülkemizde henüz olmaması nedeniyle, ithalattan sınırlı düzeyde gerçekleşmektedir.
Bu nedenle, ülkemizde yetiştirilme şansı olan bazı top& meyve türlerinin adına doğru üretim materyalleri ile uygun ekolojilerde adaptasyon çalışmalarına başlanması, ekonomik ve bilimsel açıdan gereklilik arz etmektedir.
Bu amaçla planlanan bu projede guava, litchi, longan, mango, passiflora ve pitaya türlerine ait bazı çeşitlerin, Antalya koşullarına (Alanya ve Gazipaşa) adaptasyonu araştırılmıştır. Araştırma 2012-2016 yıllan arasında açıkta yürütülmüş ve fidanlar ABD'nin Florida eyaletinden getirilmişti.
Projede guavada `Ruby Supreme', litchide 'Brewster', `Emperor', `Mauritius', longanda `Kohala', mangoda `Irwin' ve `Kent', passiflorada `Possum purple', 'Sweet Sunrise', ve pitayada ise Sloody Mary' ve `Cosrnic Charlie' çeşitleri kullanılmıştır. Fidanların dkimi Gazipaşa ilçesinde Macar lokasyonuna (mılcroldima) Nisan 2013, Yakacık lokasyonuna (milcroklirrıa) Kasım 2013 ve Alanya'nın Türkler lokasyonuna (subtropilc) ise Nisan 2014 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada türlerin lokasyonlara adaptasyonu, ekolojik koşullardan etkilenme durumları, verim ve kalite performansları, pazarlama ve damak tadına uygunluk durumları araştırılmıştır.
Araştırma bulguları, mıkroklima alanlarını temsil eden Macar ve Yakacık lokasyonlarda tüm türlerin yetiştirilebileceğini göstermiştir. Bununla birlikte verim, kalite, erken meyveye yatma ve pazarlama açısından pitaya ve passiflora türlerinin ön plana çıktığı kaydedilmiştir. Guava türü ise adaptasyon açısından ön plana çıkmakla beraber, meyvelerin raf ömrünün az olması nedeniyle pazarlama açısından uygun bulunmamıştır.
Ayrıca meyvede istenmeyen tat ve keskin koku oluşumu, bazı tüketicilerin meyveyi tercih etmemelerine neden olmuştur. Diğer türlerden mangonun damak tadımıza uygun olduğu ve dikimin ilk yıllarında soğuğa ve güneş yanıklarına daha hassas olduktan belirlenmiştir.
Denenen diğer türlerden litchi ve longandan kinci yılda yerime yatmıştır. Meyve tat ve görünüşü ile pazarlama açısından litchi oldukça tercih edilebilir bulunmuştur. Mango, litchi ve longanda ağaçların gerçek yerime daha uzun sürede gelebileceği belirlenmiştir. Buna karşın pitaya, passiflora ve guavanın daha kısa sürede meyveye yatmıştır.
Subtropk koşulları temsil eden Alanya'da ise ilk izlenimlere göre passiflora dışındaki türlerin açıkta yetiştiriciliğinin mümkün olamayacağı sonucuna varılmıştır.
Proje sonucunda; mikroklima alanlarında adaptasyon açısından sırasıyla passiflora, Fava, pitaya, longan, litchi ve mango; damak tadına uygunluk açısmdan mango ve litchi, meyve renk, görünüş ve pazarlama açısmdan ise pitaya ön plana çıkan türler olarak belirlenmiştir. Denenen türlerden guava, raf ömrü ve tat açısından tercih edilebilir bulunmamıştır.