Gıda Kodeksi Nedir?
Türk gıda kodeksi nedir sorusuna detaylı olarak değinmeden önce gıda nedir ve neleri kapsar, buna bakmak gerekir.
Türkiye'de Tarım ve Orman Bakanlığınca düzenlenen,
gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin en önemli teknik ve hijyen kriterlerinin belirlendiği gıda kodeksi, tarımcılıkta kullanılan bitki koruma ürünlerinden katkı maddelerine, ambalajlama ve etiketlemeden nakliye ve depolamaya kadar pek çok kriteri bünyesinde barındırır. Gıda kodeksine aykırı gıda ya da gıda ile temas eden malzeme ve madde üretilemeyeceği, işleme tabi tutulamayacağı ve bu ürünlerin piyasaya arz edilemeyeceği kanunlarca hüküm altına alınır. Bu ve bunu gibi daha pek çok mevzuata göre işleyen gıda kodeksi nedir, çeşitleri nelerdir ve ne tür kapsamlardan oluşur, Türk gıda kodeksi ile ilgili detaylıca hazırladığımız bu yazımızda ele alıyoruz.
Gıda Nedir?
Türk gıda kodeksi nedir sorusuna detaylı olarak değinmeden önce gıda nedir ve neleri kapsar, buna bakmak gerekir. Gıda kavramı, kısmen veya işlenmemiş, insan tüketimine yönelik her türlü maddeyi kapsar. Bu bağlamda birincil gıda, genetiği değiştirilmiş veya bu tür içerikleri içeren gıdayı, bebek mamasını, paketlenmiş içme suyunu, alkollü içeceği, sakızı ve gıdanın kullanım süresi boyunca gıdada kullanılan su da dahil olmak üzere herhangi bir maddeyi içerir. Bununla birlikte hiçbir hayvan yemi, insan tüketimi için piyasaya arz edilmek üzere hazırlanmadıkça veya işlenmedikçe canlı hayvanlar, hasattan önce bitkiler, ilaçlar ve tedavi edici ürünler, kozmetikler, narkotik veya psikotrop maddeler gıda kavramı kapsamına girmez.
Gıda Kodeksi Nedir?
Genel tabiriyle gıda kodeksi, yetkili komisyonlar ve kuruluşlar tarafından belirlenen, satışı yapılacak besin ürünlerine dair tanımlanmış olan tüm standartlar bütününe verilen genel isimdir. Türk Gıda Kodeksi, buradaki genel tabirden de anlayabileceğimiz üzere Türkiye'de satışa yapılacak ve yapılan tüm besin ürünlerine ilişkin standartların bütününü oluşturur. Gıda kodeksinin yürürlükte olmasındaki temel amaç, belirlenen standartlar çerçevesinde tüketicilerin sağlığını ve iyiliğini koruma altına almaktır. Yüksek oranda AB mevzuatına uyumlu olarak hazırlanan ve yürürlüğe konan gıda kodeksi, ihraç ürünler de kritik önem taşır ve ihraç edilen ürünler için de geçerliliğini korur. Bu yüzden de gıda kodeksi ile ilgili hem üreticilerin hem de tüketicilerin daha bilinçli olması açısından bilgi seviyelerinin artırılması ve gıda işletmelerinin doğru uygulamalara baş koymalarının sağlanması gerekir. Gıda kodeksi kavramı yatay gıda kodeksi ve dikey gıda kodeksi olmak üzere iki ayrı başlık altında ele alınır.
Yatay Gıda Kodeksi Nedir?
Yatay gıda kodeksi, belli başlı kriterleri içeren bir gıda kodeksi grubudur ve her bir kritere ilişkin yönetmeliklerle korunur. Aroma verici özellikler taşıyan gıda bileşenlerinden gıdaların analiz metotlarına kadar pek çok farklı kriteri bünyesinde barındırır. Yatay gıda kodeksi nedir diye bakıldığında temel olarak şu faktörleri sıralamak mümkündür:
* Katkı
* Bulaşan
* Enzim
* Aroma
* Numune Alma
* Veteriner İlaçları
* Koksidiyostat ve Histomonostat Kalıntıları
* Pestisit
* Hjyen
* BMAL
* Ambajar
* Etiketleme
Yatay gıda kodeksi aynı zamanda şu alt başlıklar altında da incelenmekte ve kategorize edilmektedir:
* Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Aroma Vericiler ve Aroma Verme Özelliği Taşıyan Gıda
* Bileşenleri Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif
* Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği
* Türk Gıda Kodeksi Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeler Yönetmeliği
Dikey Gıda Kodeksi Nedir?
Tıpkı yatay gıda kodeksi gibi dikey gıda kodeksi de farklı kriterleri bünyesinde barındırmaya yönelik hazırlanan bir gıda kodeksi türüdür. Bu kriterler arasında baharatlar, çikolata, salça, içme sütü ve zeytinyağı gibi farklı gıda grupları ele alınır. Dikey gıda kodeksi nedir dediğimiz zaman aşağıdaki maddelerle bu gıda kodeksi çeşidini özetleyebiliriz:
* Baharat Tebliği
* Takviye Edici Gıdalar Tebliği
* Kakao ve Kakao Ürünleri Tebliği
* Çikolata ve Çikolata Ürünleri Tebliği
* Salça ve Püre Tebliği
* Çay Tebliği
* Bitki Adı ile Anılan Yağlar Tebliği
* Bebek Formülleri Tebliği
* Isıl İşlem Görmüş İçme Sütleri Tebliği
* Zeytinyağı ve Pirina Yağı Tebliği
Gıda Kodeksi Avantajları Nelerdir?
Ülkemizde gıda kodeksi uygulamasının hem üreticilere, hem işletmecilere, hem de tüketicilere getirdiği pek çok avantaj vardır. Bunlardan bir tanesi, sistemin başta Avrupa Birliği standartları olmak üzere aslen uluslararası olarak kabul görmüş bir kodeks yapısına dayanıyor olmasıdır. Böylelikle dünya üzerinde pek çok sayıda ülkede kabul gören bu standartlar çerçevesinde gıda dağıtım ve lojistik uygulamaları hayata geçirilmekte, nihai tüketicinin sağlığı korunmaktadır. Buna ek olarak Türk gıda kodeksi, tüketicilerin evlerine getirdiği ürünlerin kalitesini arttırmaya da yaramaktadır. Ülke içerisinde diğer küresel düzenlemelere uyum getirmesi, uluslararası ticareti teşvik ederek kolaylaştırması ve Dünya Ticaret Örgütü çerçevesindeki anlaşmazlıkların çok daha kolay çözüme kavuşturulması da gıda kodeksi uygulamasının sağladığı diğer avantajlar arasında.